Kurucular

1863 yılında beş genç adam,  babası hayatta olmayan, ekonomik yetersizlikleri nedeniyle iyi eğitim olanağı bulamayan çocuklara bu olanağı yaratmak için yola çıktı ve onların bu yolculuğu binlerce çocuğun hayatını ışık yaktı. Şimdi bu beş idealist ismi daha yakından tanıyoruz.

Yusuf Ziya Paşa (1825-1882)
Asker, matematikçi ve devlet adamı…
1825 yılında İstanbul Aksaray’da doğdu. Muhasebe ve matematik alanında kendini geliştirdi. Matematik üzerine önemli eserleri vardır: Muhtasar Kava’id-i ‘İlm-i Hesab ve Mukaddime-i ‘İlm-i Cebir.
“Teshil-i Hesab” adlı eseri bir süre askeri okullarda okutuldu. 1842 yılında Askerlik Dairesi Hazine Harcamaları Bölümünde göreve başladı. 1852 Rusya savaşında, Batum Ordu-yu Hümayunu Mümeyyizliğinde görevlendirildi. 1863 yılında Bâb-ı Seraskeri Kâtipliği birinci mümeyyizliğine, 1864’te ise kâtipliğe terfi etti. 1867’de Serasker Müsteşarlığına, 1868’de Maliye Müsteşarlığına, ardından da Maliye Bakanlığı’na atandı. 1873 tarihinde Şûra-yı Devlet üyeliğine getirildi ve Orman ve Madenler Bakanlığında göreve başladı. 1873 yılında Maliye Bakanlığında görevlendirildi ve birinci rütbeden Osmanlı nişanı ile vezirlik ve müşirlik rütbesine layık görüldü. Mart 1874’de Maliye Bakanı oldu. 1876 yılında Tapu Kadastro Bakanlığına getirildi ve sonrasında yine Maliye Bakanlığına döndü. 1878’de Trabzon Valiliği’ne atandı. 1882’de Trabzon’da vefat etti. Daha sonra naaşı İstanbul’da Zincirlikuyu Mezarlığına getirildi.

Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa (1832-1901)
Asker, eğitimci ve devlet adamı…
1832’de Vidin’de doğdu. İlkokul ve liseyi Vidin’de tamamladı. İstanbul’a gelerek askerî okula kaydoldu. Önce resim öğrenimi gördüyse de sonra matematik üzerine yoğunlaştı. Öğrenimini tamamladıktan sonra, Harbiye’ye cebir hocası olarak atandı. Darülfünun’da matematik ve astronomi öğretmenliği yaptı. Devrinde, Osmanlı matematikçilerinin başı sayılırdı. Linear Algebra (Lineer Cebir) alanında, dünyada ilk eser veren bilginlerdendi. Aynı dönemde, Tophane Tecrübe ve Muayene Komisyonu’na getirildi.
1868’de, Paris’teki Mekteb-î Osmanîye’ye müdür yardımcısı olarak gönderildi. Mühendishane-i Berrî-yi Hümayun nezaretine atanınca Paris’ten döndü. 1879’da Tophane-i Amire meclis başkanlığıyla beraber, Umûr-i Nâfıa Komisyonu üyeliğine atandı. 1882’de Washington orta sefirliğine, 1885’te Askerî Teftiş Komisyonu üyeliğine atandı. 1886’da mavzer silahlarını muayene için Almanya’ya gönderildi. İstanbul’a döndükten sonra Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nda görev aldı. Sonrasında Askerî Teftiş Komisyonu, Divan-ı Muhasebat Riyaseti ve ikinci kez Maliye Bakanlığı’na atandı. Darüşşafaka’da matematik dersleri verdi. 1901’de İstanbul’da vefat etti.

Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1919)
Asker, bilim ve devlet adamı…
1839 yılında Bursa’da doğdu. Bursa Askeri İdadisi’ni bitirdikten sonra, İstanbul’a giderek öğrenimini Harbiye Mektebi’nde sürdürdü ve okulu birincilikle bitirerek kurmay yüzbaşı oldu.
Yemen’deki Arap isyanlarına karşı kazandığı başarılardan dolayı, 1871 yılında, 33 yaşında Müşir rütbesini kazandı ve Yemen’e vali oldu. Daha sonra Şumnu, Erzurum, Bosna-Hersek ve Karadağ’da görev yaptı. 93 Harbi arifesinde, Padişah II. Abdülhamit tarafından, Kafkas Cephesi’nin Başkomutanlığı’na getirildi. Harp sonrasında, Tophane-i Amire Yöneticiliği, Manastır Valiliği ve Üçüncü Ordu Müfettişliği gibi görevlerde bulundu. 1877 Osmanlı-Rus savaşında komutan olarak büyük başarılar kazanıp Mareşal oldu ve Anadolu Ordusu Başkomutanlığı’na atandı. Genelkurmay Başkanı oldu. Osmanlı Ayan Meclisi Başkanlığı yaptı. 1912’de sadrazamlığa getirildi. Ahmet Muhtar Paşa, aynı zamanda tarih, astronomi ve coğrafya konularında eserler yazmış bir bilim adamıdır. 1919’da İstanbul’da vefat etti. Mezar Fatih Camisi haziresindedir.

Sakızlı Ahmet Esat Paşa (1828-1875)
Eğitimci ve devlet adamı…
1828 yılında Sakız’da doğdu. Birçok devlet görevinde bulundu. Paris sefaretinde çalıştı. Paris dönüşünde Cemiyet’e katıldı. Kurucuların büyük bir okul kurma düşüncelerine katılarak, bu okulun, Paris civarında görüp incelediği, kız ve erkek yetimlere özgü yatılı bir okul olan Pritanée Militaire de la Flèche benzeri bir okul olmasını önerdi. Yanında okulun planını, öğrencilerin kılık kıyafetiyle ilgili çizimleri ve öğretim programını da getirmişti. Önerisi kurucularca kabul gördü ve Darüşşafaka kuruldu. 1873’te Konya Valiliği görevini sürdürürken, “1290 kıtlığı” olarak bilinen büyük kuraklık döneminde, Konya Mevlevi Dergâhı Postnişini Mahmut Sadrettin Çelebi ile birlikte, “aç ve çaresiz kalan halka yardım” amaçlı çabalarıyla, Sultan Abdülaziz’in dikkatini çekti. Bu çalışmalarının sonucu Abdülaziz’in saltanat döneminde, 15 Şubat 1873 – 15 Nisan 1873 ve 26 Nisan 1875 – 26 Ağustos 1875  tarihleri arasında İzmir (Aydın) Valiliği’ne atandı. 1875’te İzmir’de vefat etti.

Ali Nâki Efendi (1836-1923)

Eğitimci…
1836’da Trabzon’da doğdu. Öğrenimine İstanbul’da devam etti. Yusuf Paşa, Hikmetçi Derviş Paşa, Vidinli Tevfik Paşa gibi kişilerden matematik, geometri, cebir, astronomi dersleri aldı. Arasında Darüşşafaka’nın da bulunduğu Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye okullarında öğretmenlik yaptı. Darüşşafaka’da müdürlük görevini de üstlendi. 1880’de, Trabzon’da, “Mekteb-i Hamidiye” adı altında bir özel lise açarak, okulun ilk müdürü oldu. 1887’de, Trabzon Mülkî İdadisi’nin ilk müdürlüğünü üstlendi. Sporu okul programına sokarak, bir ilke imzasını attı. Mısır’da, El-Ezher Üniversitesi’nde ders verdi; Hidiv ailesine öğretmenlik yaptı.
Darüşşafaka Mezunin Cemiyeti’nin, kapatılmış olan Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye’yi yeniden kurma ve Darüşşafaka’yı Maarif Nezareti’nden alarak, Cemiyet’in yönetimine bırakma çalışmalarına destek verdi. Yeniden açılan Meclis-i Mebusan’da, en yaşlı üye olması nedeniyle geçici başkanlık yaptı. 13 Mart 1909’da, yeniden kurulan Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye’nin başkan vekilliğini üstlendi. 16 Ocak 1911 tarihinde Cemiyet başkanlığına getirildi. 8 Nisan 1923’te vefat etti.